Căng thẳng giữa Iran và Israel đang leo thang đến mức báo động sau vụ ám sát thủ lĩnh chính trị Hamas tại Tehran. Lãnh đạo tối cao Iran đã ra lệnh tấn công trực tiếp vào lãnh thổ Israel, trong khi Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cảnh báo đất nước sẵn sàng cho mọi kịch bản.
Bài viết này sẽ phân tích sâu về tình hình căng thẳng hiện tại, khả năng Iran tấn công Israel, và những hệ lụy có thể xảy ra đối với khu vực Trung Đông.
Nguyên nhân căng thẳng leo thang giữa Iran và Israel
Vụ ám sát thủ lĩnh Hamas tại Tehran
Ngày 31/7/2024, thủ lĩnh chính trị cấp cao của phong trào Hamas đã bị ám sát tại thủ đô Tehran của Iran. Đây được coi là một đòn giáng mạnh vào uy tín và hình ảnh của Iran, khi nước này không thể bảo đảm an ninh cho khách quốc tế ngay tại thủ đô.
Vụ ám sát cũng phơi bày những yếu kém trong hệ thống phòng không của Iran, khi tên lửa tấn công có thể bay một thời gian dài mà không bị phát hiện.
Chuyên gia Rajab Safarov, người đứng đầu Trung tâm nghiên cứu Iran đương đại tại Moscow nhận định: “Đây là một đòn đánh mạnh vào uy tín và hình ảnh của Iran. Rõ ràng, vụ tấn công ngay tại thủ đô Tehran như một hành động xúc phạm, khiến Iran chịu những tổn thất lớn về danh tiếng.”
Phản ứng của Iran sau vụ ám sát
Ngay sau vụ ám sát, lãnh đạo tối cao Iran Ayatollah Khamenei đã ra lệnh tấn công trực tiếp vào lãnh thổ Israel. Đại diện thường trực của Iran tại Liên hợp quốc, ông Amir Saeed Irwani, tuyên bố Tehran bảo lưu quyền tự vệ bất khả xâm phạm và sẽ đáp trả dứt khoát hành động này khi thấy cần thiết.
Nhiều chuyên gia nhận định Iran không thể không đáp trả sau vụ tấn công này. Ông Rajab Safarov nói: “Iran đã bị lôi vào cuộc và cần phải kết thúc với một kết quả hợp lý. Không có lý lẽ nào có thể thuyết phục Iran từ chối tấn công, vì vậy hành động đáp trả sẽ được thực hiện trong mọi trường hợp.”
Căng thẳng leo thang trong khu vực
Vụ ám sát này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng giữa Iran và Israel đã gia tăng trong những tháng gần đây. Trước đó, vào ngày 1/4/2024, Israel đã tấn công lãnh sự quán Iran ở Damascus, Syria. Đáp lại, Iran đã tiến hành một cuộc tấn công quy mô lớn vào Israel vào ngày 14/4, bắn khoảng 170 máy bay không người lái và 120 tên lửa đạn đạo.
Các đồng minh khu vực của Iran như Lebanon, Iraq và Yemen cũng đã tổ chức cuộc họp tại Tehran vào ngày 1/8, được cho là để thảo luận các biện pháp tấn công trả đũa Israel. Điều này cho thấy khả năng xảy ra một cuộc tấn công phối hợp từ nhiều hướng nhằm vào Israel trong thời gian tới.
Khả năng Iran tấn công Israel
Các phương thức tấn công có thể của Iran
Iran có nhiều lựa chọn để tấn công Israel, bao gồm:
- Tấn công bằng tên lửa đạn đạo: Iran sở hữu một kho vũ khí tên lửa đạn đạo đáng kể, có thể tấn công mục tiêu ở Israel từ lãnh thổ của mình.
- Sử dụng máy bay không người lái: Trong cuộc tấn công tháng 4, Iran đã sử dụng hàng trăm UAV. Đây có thể là một phương án được lựa chọn lại.
- Tấn công mạng: Iran có khả năng tiến hành các cuộc tấn công mạng nhằm vào cơ sở hạ tầng quan trọng của Israel.
- Sử dụng lực lượng ủy nhiệm: Iran có thể kích hoạt các nhóm vũ trang được hậu thuẫn như Hezbollah ở Lebanon hay các dân quân Shiite ở Iraq và Syria để tấn công Israel.
Các chuyên gia cho rằng Iran có thể kết hợp nhiều phương thức tấn công để tạo ra một cuộc tấn công đa hướng, gây khó khăn cho hệ thống phòng thủ của Israel.
Thời điểm và quy mô tấn công
Mặc dù lãnh đạo tối cao Iran đã ra lệnh tấn công, nhưng thời điểm cụ thể vẫn chưa được xác định. Theo The New York Times, Iran đang cân nhắc kỹ lưỡng về thời điểm và quy mô của cuộc tấn công.
Chuyên gia Rajab Safarov nhận định: “Vấn đề là quy mô và thời điểm Iran triển khai các cuộc tấn công sẽ cần phải thảo luận chi tiết. Iran muốn đảm bảo cuộc tấn công đủ mạnh để gửi thông điệp răn đe, nhưng không quá mức để kích động một cuộc chiến tranh toàn diện.”
Nhiều khả năng, Iran sẽ chọn thời điểm bất ngờ để tăng hiệu quả tấn công và giảm thiểu khả năng phòng thủ của Israel.
Vai trò của các lực lượng đồng minh
Iran không đơn độc trong các kế hoạch tấn công Israel. Các lực lượng đồng minh trong khu vực như Hezbollah ở Lebanon, lực lượng Houthi ở Yemen, và các nhóm dân quân thân Iran ở Iraq và Syria có thể đóng vai trò quan trọng.
Nhà khoa học chính trị Roland Bijamov nhận định: “Không loại trừ khả năng đồng loạt các mũi tấn công từ Iran, phong trào Hamas ở Dải Gaza, lực lượng Houthi tại Yemen, lực lượng Hezbollah tại Lebanon, lực lượng thân Iran ở Iraq, nhằm làm kiệt sức Israel và các đồng minh của nước này ở Syria, Iraq.”
Sự tham gia của các lực lượng này có thể tạo ra một cuộc tấn công đa hướng, gây áp lực lớn lên hệ thống phòng thủ của Israel.
Phản ứng và chuẩn bị của Israel
Tuyên bố của Thủ tướng Netanyahu
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã có những tuyên bố mạnh mẽ về việc sẵn sàng đối phó với mọi kịch bản. Trong một bài phát biểu ngày 1/8, ông Netanyahu nói: “Đất nước đang phải đối mặt với những khó khăn và Israel sẵn sàng cho mọi kịch bản.”
Những tuyên bố này cho thấy Israel đang chuẩn bị kỹ lưỡng cho khả năng bị tấn công, đồng thời cũng thể hiện sự quyết tâm không nhượng bộ trước các mối đe dọa từ Iran.
Tăng cường hệ thống phòng thủ
Israel đã triển khai các biện pháp tăng cường hệ thống phòng thủ của mình, bao gồm:
- Nâng cấp hệ thống phòng thủ tên lửa Iron Dome và David’s Sling.
- Tăng cường giám sát không phận và biên giới.
- Chuẩn bị các kế hoạch sơ tán dân thường trong trường hợp khẩn cấp.
- Tăng cường hợp tác quân sự với Mỹ và các đồng minh trong khu vực.
Các chuyên gia quân sự cho rằng hệ thống phòng thủ của Israel đã được cải thiện đáng kể sau cuộc tấn công của Iran vào tháng 4, và có khả năng đối phó với nhiều loại mối đe dọa khác nhau.
Chiến lược đối phó của Israel
Israel đang theo đuổi một chiến lược đa chiều để đối phó với mối đe dọa từ Iran:
- Răn đe: Thông qua các tuyên bố mạnh mẽ và thể hiện khả năng quân sự, Israel hy vọng có thể răn đe Iran không dám thực hiện các cuộc tấn công quy mô lớn.
- Phòng thủ chủ động: Israel sẵn sàng tiến hành các cuộc tấn công phòng ngừa nếu phát hiện dấu hiệu Iran chuẩn bị tấn công.
- Ngoại giao: Israel đang tăng cường nỗ lực ngoại giao để tranh thủ sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế, đặc biệt là từ Mỹ và các nước Arab trong khu vực.
- Chuẩn bị cho kịch bản xấu nhất: Mặc dù hy vọng tránh được một cuộc xung đột toàn diện, Israel vẫn chuẩn bị cho khả năng xảy ra chiến tranh với Iran.
Vai trò của Mỹ và cộng đồng quốc tế
Lập trường của Mỹ
Mỹ đã nhiều lần khẳng định cam kết bảo vệ an ninh của Israel. Trong bối cảnh căng thẳng leo thang, Hải quân Mỹ đã tăng cường hiện diện quân sự trong khu vực với 12 tàu chiến, bao gồm tàu sân bay Theodore Roosevelt ở Vịnh Ba Tư và 5 tàu ở Đông Địa Trung Hải.
Chuyên gia Roland Bijamov nhận định: “Bất chấp kết quả cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ vào tháng 11 tới như thế nào, Mỹ sẽ tiếp tục đóng vai trò người bảo vệ Israel. Ông Netanyahu tự tin về sự hỗ trợ như vậy, bằng chứng là sự chào đón nồng nhiệt mà ông nhận được trong chuyến đi gần đây tới Washington.”
Phản ứng của cộng đồng quốc tế
Cộng đồng quốc tế đang theo dõi sát sao tình hình và kêu gọi các bên kiềm chế. Liên Hợp Quốc đã bày tỏ lo ngại về nguy cơ xung đột lan rộng trong khu vực và kêu gọi đối thoại để giảm căng thẳng.
Các nước châu Âu như Anh, Pháp và Đức cũng đã lên tiếng ủng hộ quyền tự vệ của Israel, đồng thời kêu gọi Iran kiềm chế và tránh các hành động có thể làm leo thang tình hình.
Nỗ lực ngoại giao để giảm căng thẳng
Mặc dù tình hình đang rất căng thẳng, vẫn có những nỗ lực ngoại giao nhằm ngăn chặn xung đột. Các kênh đối thoại ngầm giữa Iran và phương Tây, cũng như giữa Iran và các nước Arab trong khu vực, đang được kích hoạt để tìm kiếm giải pháp hòa bình.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng khả năng đạt được đột phá ngoại giao trong ngắn hạn là rất thấp, do cả Iran và Israel đều đang chịu áp lực phải thể hiện lập trường cứng rắn.
Tác động đến tình hình khu vực Trung Đông
Nguy cơ xung đột lan rộng
Nếu Iran thực sự tiến hành một cuộc tấn công quy mô lớn vào Israel, và Israel đáp trả mạnh mẽ, nguy cơ xung đột lan rộng ra toàn khu vực Trung Đông là rất cao. Các nước láng giềng như Lebanon, Syria, Iraq có thể bị cuốn vào vòng xoáy bạo lực.
Chuyên gia Andrei Kortunov từ Hội đồng Nga về các vấn đề quốc tế (RIAC) cảnh báo: “Một cuộc xung đột quân sự trực tiếp giữa Israel và Iran chắc chắn sẽ dẫđến những hậu quả nghiêm trọng không chỉ cho hai nước mà còn cho toàn bộ khu vực.”
Tác động đến an ninh năng lượng
Xung đột giữa Israel và Iran cũng có thể ảnh hưởng lớn đến thị trường năng lượng toàn cầu. Iran là một trong những nhà sản xuất dầu lớn, và bất kỳ sự gián đoạn nào trong sản xuất hoặc vận chuyển dầu từ khu vực này đều có thể làm tăng giá dầu trên thị trường quốc tế.
Chuyên gia kinh tế David Goldwyn nhận định: “Nếu tình hình leo thang, chúng ta có thể thấy giá dầu tăng vọt, điều này sẽ tác động tiêu cực đến nền kinh tế toàn cầu, đặc biệt là các nước phụ thuộc vào nhập khẩu năng lượng.”
Di cư và nhân đạo
Cuộc xung đột tiềm tàng cũng có thể dẫn đến một cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng. Hàng triệu người dân có thể phải rời bỏ quê hương để tìm kiếm sự an toàn, gây áp lực lên các nước láng giềng như Jordan và Thổ Nhĩ Kỳ, vốn đã phải đối mặt với dòng người tị nạn từ Syria.
Tình hình căng thẳng giữa Israel và Iran đang ở mức báo động cao, với nhiều yếu tố có thể dẫn đến một cuộc xung đột quân sự quy mô lớn. Sự chuẩn bị của Israel, lập trường của Mỹ và phản ứng của cộng đồng quốc tế sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc kiềm chế tình hình.
Tuy nhiên, nguy cơ xung đột lan rộng và tác động đến an ninh khu vực vẫn là một mối lo ngại lớn. Các bên cần nỗ lực tối đa để tìm kiếm giải pháp hòa bình nhằm tránh những hậu quả nghiêm trọng cho khu vực và thế giới.
